تحلیل قابلیت ابزارهای مالی اسلامی در اثرگذاری بر چرخه‌های تجاری اقتصادی ج.ا. ایران

قابلیت صُکوک (ابزارهای مالی اسلامی) توسعه اقتصادی ایران اوراق مشارکت چرخه‌های تجاری کسری بودجه دولت نرخ ارز

چکیده: سوال اصلی تحقیق آن است که ابزارهای مالی اسلامی چگونه می‌توانند بر چرخه‌های تجاری در اقتصاد ایران اثر بگذارند؟ در این تحقیق با استفاده از مدل خودرگرسیونی ساختاری (SVAR)، به شناسایی عوامل بروز چرخه‌های تجاری در اقتصاد ایران پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که از بین متغیرهایی که رابطه علیت گرانجری آن بر چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران به اثبات رسیده است، دو متغیر رشد نرخ ارز حقیقی و رشد کسری بودجه مهمترین علل ایجادکننده این نوع چرخه‌ها در اقتصاد کشور هستند. در ادامه با آسیب‌شناسی فقهی، مالی و اقتصادی اوراق مشارکت نشان داده شده است که این اوراق افزون بر مزایایی که دارد قادر نیست به تنهایی به عنوان یک ابزار جامع برای سیاستگذاری ضدچرخه‌ای در اقتصاد ایران مورد استفاده قرار بگیرد و از این‌رو نیاز است که از سایر ظرفیت‌های اوراق بهادار اسلامی جهت هدف مطلوب استفاده گردد.از این‌رو طی یک تحلیل نظری و بنیادی قابلیت‌های اوراق بهادار اسلامی در کنترل نوسانات ارزی و تامین کسری بودجه دولت شناسایی شده است. در ادامه، الگوی پیشنهادی «صکوک سلف بسته صادراتی» به عنوان ابزاری برای کنترل نوسانات ارزی و صکوک سلف، اجاره، مرابحه، استصناع و اوراق خزانه اسلامی برای تامین کسری بودجه دولت پیشنهاد شده است. تحلیل ابعاد فقهی و اقتصادی هر یک از این اوراق در جایگاه ابزار سیاستگذاری کلان ضدچرخه‌ای و ارایه راهکار‌های عملیاتی در رفع چالش‌های فقهی- اقتصادی بخش پایانی تحقیق را شکل داده است. با توجه به نتایج تحلیل‌های نظری مبتنی بر الگوهای اقتصاد کلان توسط روش تحلیل محتوایی و همچنین الگوسازی و تحلیل فقهی – اقتصادی اوراق بهادار اسلامی معرفی شده در کنترل دو عامل اساسی شکل‌دهنده چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران، می‌توان چگونگی اثرگذاری ابزارهای مالی اسلامی بر چرخه‌های تجاری در اقتصاد ایران را مهمترین و کلی‌ترین دستاورد تحقیق عنوان نمود.