بودجه ریزی عملیاتی
نظام بودجه ریزی عملیاتی در واقع مدلی از نظام بودجه ریزی است که طبق بررسی و پی گیری عملکرد دستگاه ها و یا سازمان ها و دادن بودجه و تخصیص و تصویب اعتبارات طبق پیشرفت هاست تعریف می شود. بودجه را معمولی‌ترین بعد یک سازمان محسوب شده و در همه چرخه های سازمان ثابت است (1) در واقع می توان گفت بودجه نمایانگر نحوه نگاه دولت به مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است.
به عبارت دیگر، مجموعه اقداماتی که دولت برای برطرف کردن مشکلات اقتصادی و اجتماعی اعمال می کند، در بودجه ترتیب اثر داده می شود. در واقع بودجه به نوعی حالت جمع بندی شده ای از نحوه برنامه ریزی، سازماندهی،هدایت و کنترل فرایند مالی و اقتصادی یک سازمان و یا دولت است (2-3) هدف اصیل و نهایی بودجه ریزی عملیاتی کمک به بهبود تصمیمات و اعمال تصمیمات منطقی درباره نحوه اختصاص دادن بودجه و تعهد منابع دولت طبق نتایج قابل اندازه گیری است(4)
از مهم ترین اهداف بودجه ریزی عملیاتی می توان به ارائه منطق صحیح برای گرفتن تصمیم در حوزه تخصیص منابع، تمرکز مراحل تصمیم گیری بر اساسی ترین مسائل و مشکلاتی که سازمان یا دولت با آن روبرو است، آماده کردن و تحویل مناسب ترین ابزارهای قابل دستیابی طبق خروجی، اشاره کرد.(5-6) بهره بردن از بودجه به عنوان یک عامل و فاکتور کلیدی در سیاست‌گذاری یا برنامه ریزی، در جهت متناسب کردن سیاستهای مالی برای مقاصد اقتصادی شکل گرفته تا به کمک آن درآمدها وهزینه های بودجه ای چند هدف ویژه را برای برقراری تعادل اقتصادی و مانع شدن از بروز بحران تامین کند.
موضوع مهمی که باید به آن اشاره شود این است که بودجه های عملیاتی با بودجه های سرمایه ای یکسان نیستند. بودجه های سرمایه ای، سرمایه مورد نیاز برای تکمیل یک پروژه را تخمین می زنند، مانند به دست آوردن املاک و مستغلات یا تجهیزات جدید، یا تعمیراتی که پیش بینی نشده یا خارق العاده هستند. (7) بودجه‌های عملیاتی تخمین‌های مناسبی را در مورد حجم و منابع مرتبط با موارد زیر ارائه می‌کنند:
• انواع و مقدار هزینه های آتی لازم برای ادامه کسب و کار روزانه، پروژه، عملیات، مانند مخارج تجهیزات و حقوق
• درآمد آتی حاصل از آن عملیات و یا پروژه ها
اجزای بودجه ریزی عملیاتی در سازمان ها و یا کسب و کارها:
بودجه های عملیاتی با توجه به نوع سازمان یا کسب و کار متفاوت بوده و بسته به هر جایی ساختار خود را دارد. برخی از کسب و کارها ممکن است به قطعات / هزینه های متفاوت یا اضافی نسبت به سایرین نیاز داشته باشند.
تعدادی دیگر از بودجه ها بودجه عملیاتی شما را تشکیل می دهند. اگرچه آنها می توانند متفاوت باشند(8)، برخی از اجزای اصلی بودجه عملیاتی شامل بخش های زیر است:
• بودجه فروش
بخشی از بودجه عملیاتی یک سازمان یا کسب و کار تهیه بودجه فروش است. بودجه فروش پیش‌بینی می‌کند که چه تعداد خدمات و/یا محصولات کسب‌وکار فروش خواهد رفت و چه مقدار درآمد از این فروش به دست خواهد آمد. (9-10) پیش‌بینی فروش محصولات یا خدمات این امکان را می‌دهد که هزینه‌ها را برنامه‌ریزی کرده و در صورت لزوم تغییراتی در آن ایجاد کرد.
برای ایجاد بودجه فروش، با تهیه فهرستی از تمام محصولات و خدماتی که قرار است یک سازمان یا کسب و کار ارایه دهد می توان گام اول را گذاشت. (11)
• بودجه تولید
یکی دیگر از اجزای بودجه عملیاتی، بودجه تولید است. بودجه تولید به شما می گوید که چند واحد از هر محصول تولید باید کرد تا نیازهای فروش و نیازهای موجودی برآورده شود(12)
• بودجه مستقیم مواد جهت تولید یا خدمات
بودجه مواد مستقیم در واقع، تعداد واحدهای مواد خامی را که برای فرآیند تولید نیاز دارد، مشخص می کند. مواد خام ممکن است شامل مواردی مانند فولاد، بنزین، الوار یا پلاستیک باشد.(13)
• بودجه مستقیم نیروی کار
بودجه مستقیم نیروی کار، تعداد ساعات کار مستقیم و هزینه کار ر،ا برای تعیین کل هزینه کار مستقیم نشان می دهد.(14) ساعات مستقیم کار توسط رابطه بین کار و بازده تعیین می گردد. با بررسی اجزای بودجه تولید سازمان یا کسب و کار (به عنوان مثال، واحدهایی که باید تولید شوند یا محیط های کاری جدید) واحدهای مستقیم کار مشخص خواهند شد (15)
• بودجه سربار
بودجه سربار به عنوان هزینه های سربار متغیر و ثابت برای سال (یا دوره دیگر) تعریف می شود.(16)
هزینه های متغیر می تواند بر اساس فعالیت فروش متفاوت باشد (به عنوان مثال، کمیسیون و نیروی مستقیم کار). به عنوان مثال، اگر فروش بالا باشد، هزینه های متغیر افزایش خواهد یافت. هزینه های متغیر به شکل ماهانه محاسبه شده که می تواند متغیر باشد. (17-18)
نتیجه گیری
بودجه ریزی عملیاتی را نوعی فرایند اختصاص دادن منابع محدود به نیازهای نامحدود می شناسند. بودجه، اهداف و راهکارها را به اشکال های مالی تغییر داده و روش های اجرای برنامه و ارزیابی پیشرفت آن ها را نشان می دهد.
غالبا در کشورهایی که دولت دخالت زیادی در بودجه دارد، بودجه ریزی عملیاتی اهمیت بالایی داشته و باید به آن توجه نمود.
منابع
1- Iurieva LV, Sinianskaia ER, Sinianskaia OV. Improvement of the operational budgeting model at the industrial enterprise. InProceeding of the International Science and Technology Conference” FarEastСon 2019″ 2020 (pp. 235-241). Springer, Singapore.
2- Maleeva TV, Selyutina LG. Analysis and evaluation of financial resources of social housing construction in city. InMaterials Science Forum 2018 (Vol. 931, pp. 1118-1121). Trans Tech Publications Ltd.
3- Bashtannyk A, Akimova LM, Kveliashvili IM, Yevdokymov VO, Kotviakovskyi YO, Akimov OO. Legal bases and features of public administration in the budget sphere in Ukraine and foreign countries. Ad Alta: Journal of interdisciplinary research. 2021(11 (1)):63-8.
4- Mauro SG, Cinquini L, Pianezzi D. New Public Management between reality and illusion: Analyzing the validity of performance-based budgeting. The British Accounting Review. 2021 Nov 1;53(6):100825.
5- Garina EP, Romanovskaya EV, Andryashina NS, Kuznetsov VP, Shpilevskaya EV. Organizational and economic foundations of the management of the investment programs at the stage of their implementation. InInstitute of Scientific Communications Conference 2019 May 23 (pp. 163-169). Springer, Cham.
6- Nuzhna O, Tluchkevych N, Semenyshena N, Nahirska K, Sadovska I. Making managerial decisions in the agrarian management through the use of ABC-Analysis tool. Independent Journal of Management & Production. 2019 May 1;10(7):798-816.
7- Barr MJ, McClellan GS. Budgets and financial management in higher education. John Wiley & Sons; 2018 Jan 31.
8- Atkin B, Brooks A. Total facility management.
9- Nurov ZS. Financial Planning in Industrial Enterprises: Operating Budget. Miasto Przyszłości. 2022 Jun 24:112-5.
10- Saputra MD, Putrayasa MA. Analysis of sales budget and actual sales at CV Sumberjaya. InProceedings 2018 May 14 (Vol. 1, No. 1, pp. 141-146).
11- Ingram TN, LaForge RW, Avila RA, Schwepker CH, Williams MR. Sales management: Analysis and decision making. Routledge; 2019 Oct 16.
12- Nurov ZS. Financial Planning in Industrial Enterprises: Operating Budget. Miasto Przyszłości. 2022 Jun 24:112-5.
13- Nwosu CM, Aguh SP, Ezeanyim OC. Multidimensional budgeting concepts and budget control modeling for production systems performance efficiency. International Journal of Engineering and Management Research (IJEMR). 2020;10(4):200-24.
14- Isnaeni AA, Widayanti A. Production Cost Budgeting and Evaluating using Android Device Application. International Journal of Engineering & Technology. 2019;8(1.9):486-90.
15- Abdalla A. Line Item Budgeting on Labor Costs to the Level of Income. Journal of Asian Multicultural Research for Economy and Management Study. 2020 Aug 14;1(1):27-32.
16- Alam M. Budgetary Process and Decision Making. Handbook of Cost and Management Accounting. 2005:25-44.
17- Grygorash O. Establishment of budgeting at the enterprises (Doctoral dissertation, Видавництво СумДУ).
18- Bakhodirovna AN. Methodological approaches to develop budget models in the system of management accounting. International Journal of Marketing and Technology. 2019;9(9):1-2.